Nederland-Argentinië liep uit de hand ondanks een recordaantal gele kaarten. Hoe kan het dat spelers zich zo misdragen? In andere sporten komen zulke uitwassen niet voor dankzij andere regels. Zes ideeën om voetbal te verbeteren.Dirk Jacob Nieuwboer, Erik van Lakerveld en Rob Gollin 12 december 2022, 20:44
1. Tijdstraffen (oa. ijshockey, rugby, handbal, basketbal, hockey)
Een eenvoudige manier om de ergste uitwassen uit het voetbal te halen is de tijdstraf, denkt hockeycoach Marc Lammers. ‘Er is zoveel toegestaan in het voetbal. Dat is hartstikke oneerlijk. Als je nu iemand een schop verkoopt, heb je de gevolgen ervan soms pas in de volgende wedstrijd.’
Wie in het hockey een lichte overtreding maakt krijgt een groene kaart en moet voor twee minuten van het veld. Bij geel is de tijdstraf vijf of tien minuten. Gedurende die periode moet de ploeg het met een speler minder zien te rooien. Het voorkomt wangedrag. Lammers: ‘Het is zo irritant om met een man minder te spelen. Je hebt dan een grote kans op een tegendoelpunt.’
Lammers merkt dat de tijdstraf zorgt voor een sociale controle bij spelers onderling. Teamgenoten spreken elkaar aan op overtredingen omdat het collectief de gevolgen moet dragen als er eentje in de fout gaat. ‘Zij houden elkaar scherp. Ik hoef er als coach niets aan te doen.’about:blankhttps://acdn.adnxs.com/dmp/async_usersync.html
Wezensvreemd is de tijdstraf in het voetbal niet. In de zaal is het gemeengoed. Wie daar geel krijgt, moet twee minuten naar de kant. Ook in het jeugd- en amateurvoetbal bestaat het al, daar gaat de gele kaart gepaard met tien minuten buiten de lijnen. Wat Lammers betreft trekt de KNVB dat door naar alle niveaus. ‘Je krijgt met tijdstraf veel positiever gedrag.’
2. Niet protesteren tegen de scheidsrechter (rugby)
Het is een regel die stamt uit de vroege jaren van het rugby, halverwege de 19de eeuw, toen de sport nog vooral op Britse kostscholen en universiteiten werd beoefend: protesteren tegen de scheidsrechter mag niet. Dat behoort tot sportsmanship. Gemekker wordt bestraft: het team van de overtreder moet tien meter achteruit. Als sanctie is ook een gele kaart mogelijk: de speler gaat tien minuten naar de kant.
Alleen de aanvoerder mag in discussie treden met de arbiter, onder voorwaarde dat de toon kalm is. Dirk Danen (33) was tot februari zeven jaar de captain van het Nederlands rugbyteam, hij is na 48 caps gestopt. Danen heeft nooit moeite gehad met de gedragscode. ‘Die past bij de cultuur van deze sport. Het zit diepgeworteld: de beslissing is genomen, we gaan het niet meer terugdraaien. We lopen daarin voor op andere sporten. Daar zijn we trots op. Het loopt zelden uit de hand.’
Het gaat verder dan alleen een verbod tijdens de wedstrijd. Voorafgaand aan interlands moest Danen formulieren ondertekenen met de belofte dat de spelers de afspraken zullen nakomen. De scheidsrechter bezoekt de kleedkamers. ‘Het kan zijn dat hij aankondigt extra te gaan letten op hoge tackles of het geduw en getrek tijdens een scrum.’
Danen stelde na Nederland-Argentinië vast dat het contrast met voetbal groot is. ‘Bij ons vormen de teams na de wedstrijd voor elkaar een erehaag. Er is een gezamenlijk diner, iemand houdt een speech en er wordt een man of the match gekozen. Dat koesteren we.’
3. VAR aanvragen (oa. hockey, tennis, volleybal)
Het gemopper op de scheidsrechter is gemeengoed in het voetbal. Nagenoeg elke beslissing gaat met misbaar gepaard. Wellicht omdat er geen formele vormen zijn om te protesteren. Er is geen uitlaatklep als ze zich benadeeld voelen. Hebben sporters dat wel, dan ontstaat een andere dynamiek, weet Lammers. De arbiter heeft immers niet altijd gelijk. ‘Soms zie je het als speler nu eenmaal beter dan de scheidsrechter.’
Hockeyploegen mogen de videoscheids vragen om een herbeoordeling van een scheidsrechterlijke beslissing. Wordt het aanvragende team in het ongelijk gesteld, dan vervalt dat recht. Krijgen ze gelijk, dan blijft de ‘referral’ zoals het heet mogelijk. Op die manier wordt het onnodig aanvragen van de videoscheidsrechter ontmoedigd.
Dat werkt, ziet Lammers. ‘Je vraagt zo’n referral echt alleen aan als je zeker weet dat je gelijk hebt. Je doet het niet voor allerlei onzindingen.’ Ook daarin nemen de spelers zelf verantwoordelijkheid. Niemand wil de VAR-aanvraag zomaar verspelen en dus wordt er voorzichtig mee omgegaan.
In het geval van de kwartfinale tegen Argentinië had Nederland de videoscheidsrechter kunnen laten kijken naar de penalty die arbiter Mateu Lahoz aan de Argentijnen toekende na een overtreding van Denzel Dumfries. Of de handsbal van Lionel Messi die onbestraft bleef. Wellicht had dat het spelverloop beïnvloed of in elk geval frustraties bij de Oranjespelers gescheeld.
4. Zuivere speeltijd (oa. basketbal, handbal, hockey, rugby, waterpolo, korfbal)
Een wedstrijd onder druk uit het vuur slepen, met alle mogelijke middelen, heeft een zekere schoonheid. Er zijn dan ook genoeg voetballiefhebbers die vinden dat tijdrekken hoort bij het spel, al wordt het oordeel niet zelden beïnvloed door de uitslag van de laatste wedstrijd van hun favoriete team.
Eerlijk is het natuurlijk niet. Zelfs wie houdt van de kunst van blessures simuleren en ballen wegtikken moet toegeven dat het leidt tot willekeur. De ene scheidsrechter laat meer toe dan de ander, fluit sneller of juist later af, en dat leidt vaak genoeg tot frustratie. Zelfs de winnende Argentijnen beklaagden zich over Lahoz, die veel te lang zou hebben laten doorvoetballen.
Zuivere speeltijd maakt aan die bron van onvrede in een klap een eind. Als de klok stilstaat na een overtreding of als hij buiten de lijnen raakt, heeft tijdrekken gewoon niet zoveel zin meer.
Het is niet voor niets ook een van de meest geopperde innovaties in de voetbalwereld zelf. De bekendste voorvechter is Marco van Basten, toen hij werkte als chief officer for technical devolopment voor de Fifa. Vier jaar na zijn vertrek, uit onvrede met de conservatieve wereldvoetbalbond, is het nog steeds niet zover.
5. Self-pass (hockey)
Bij het nemen van vrije trappen komen de onaangenaamste kanten van het voetbal samen: tijdrekken, uitdagen en protesteren bij de scheidsrechter. Daarom zou het voetbal erbij gebaat zijn als ze de self-pass zouden invoeren, denkt Lammers. ‘Nu loont spelbederf.’
De self-pass is de mogelijkheid om bij een vrije trap of ingooi de bal bij je te houden en weg te dribbelen. Of voor de keeper bij een uittrap. In het hockey is het al een paar jaar niet meer verplicht om een vrije bal of inslag naar een ploeggenoot te spelen. Voorwaarde is dat de speler de bal direct speelt. Dit zorgt voor een hoog tempo.
Bij de self-pass is er geen tijd om een muurtje te plaatsen. Er is geen tijd om teamgenoten naar de juiste kant te dirigeren en standaardsituaties uit te melken. Lammers: ‘En het betekent dat er geen tijd meer is om te zeuren.’
Een mooie bijkomstigheid is het effect op het spel, denkt Lammers. ‘Het wordt zoveel dynamischer.’ Dat vraagt ook wat van de spelers, die veel actiever moeten zijn. De rustmomenten gaan eruit, alle energie gaat naar het spel. ‘Hockeyers zijn nu twee keer zo fit als vroeger.’
6. Duoscheidsrechters (o.a. handbal, hockey)
Tonnie Lubbers heeft geen enkele twijfel: hij kan het niet alleen voetbal aanraden om te gaan werken met duoscheidsrechters, maar eigenlijk alle sporten. Als de belangen zo groot zijn, vindt de ervaren handbalscheidsrechter, zijn meerdere ogen en onderlinge communicatie gewoon nodig om wedstrijden in goede banen te leiden.
‘Ik zeg altijd: je neemt anders waar’, zegt Lubbers, die al 34 jaar een koppel vormt met zijn zwager Henny Schrijver. Zeker bij contactsporten is het geen overbodige luxe om vanuit verschillende standpunten gebeurtenissen waar te nemen. Een duoscheidsrechter staat er letterlijk niet alleen voor. En dat is meestal een voordeel, zeker ook als de gemoederen verhit raken.
‘Het geeft meer houvast’, zegt Lubbers. ‘Je kunt met elkaar praten en overleggen, je helpt elkaar, ook als er kritiek is van de kant of uit het veld.’ Bij handbal is de tolerantie voor klagende sporters sowieso lager dan bij voetbal, maar door de aanwezigheid van twee scheidsrechters ligt de drempel voor opgewonden standjes nog wat hoger. In al die decennia is het Lubbers maar een keer overkomen dat een wedstrijd ontspoorde en spelers met elkaar op de vuist gingen.
Voorwaarde is wel dat de twee op een lijn zitten. Het komt voor dat scheidsrechters tegen elkaar in fluiten. Dat is eigenlijk een doodzonde, het brengt onrust. ‘Maar als je elkaar goed aanvoelt en lang met elkaar fluit dan gebeurt dat bijna niet meer.’
Geen toeval misschien dat duoscheidsrechters geregeld familie van elkaar zijn, zoals de tweeling Charlotte en Julie Bonaventura die in 2019 de WK-finale van de Nederlandse handbalsters floten. Al kunnen familiebanden het duofluiten ook dwarszitten. Lubbers vormde ooit een koppel met zijn huidige echtgenote. ‘Maar zij raakte in verwachting van mij, daarna was het over.’
